Öncelikle, çocuğunuzun bir arkadaşı tarafından şiddete maruz kalması sizin ve çocuğunuz tarafından oldukça zor bir durumdur.bu tarz durumlarla karşılaştığınız zaman problemi çözmeden öncesinde sakin kalabilmeniz sizin için önemlidir.Isırma itme vurma saç çekme gibi durumlar küçük yaş gruplarında daha fazla yaşanabilmektedir. Bu durumlarda kendilerini engellemiş hissettikleri zaman tepkisel ve dürtüsel davranabilmektedir her çocukta görülmese de okul öncesi dönemde çok sık rastlanan bir durumdur. Bu durum karşısında mutlaka okulla bir iş birliği yapılması oldukça önemlidir.okulda yaşanan bu problem karşısında psikolog-öğretmen-yönetim ile işbirliği her zaman daha sağlıklı sonuçlar verecektir. Sınıf içi süreçler hakkında bilgi alınmalı çocuğunuzun takibinin yapılıp yapılmadığını araştırabilirsiniz. Unutmayın ki; okul öncesi dönemde küçük yaşlar rutin olmamak kaydıyla öfkelendikleri zamanlarda ya da herhangi bir problemi çözemedikleri esnada en kolay yönteme sıklıkla başvurabilmektedir.
Bazı araştırmalar bu durumu birçok şekilde açıklamıştır bunları şu şekilde açıklayabiliriz.
İnsan beyni üç bölüme ayrılır bunlar ilkel beyin, orta beyin ve yeni beyindir. İlk olarak yeni beyinden bahsedebiliriz yeni beyin beynin kontrollü olmamızı, bir şeyleri muhakeme etme becerilerimizi düşünme duygusal ve fiziksel kontrolümüzü nasıl sağlamamız gerektiğini mantıksal süreçlerin ortaya konduğu kısımdır. Bu kısım erken yaştaki çocukluk döneminde yeni inşa edilmekte olan eve benzetilmektedir. Anne ve babalar çocuklarının duygusal anlamda ne derece destekler ve özverili olursa çocukların da mantıksal süreçleri o derece olgulaşmakta ve olması gerektiği şekilde bir bina halini alabilecektir. (Tongar., H.2019).
Orta beyin ise duygusal evrelerin merkezi olarak bilinir. tabiî ki bu süreç nedir diye sorarsanız ben en çok bu süreci badem şekline benzettiğimiz amigdalanın devreye girmesiyle anlayabiliyorum. Amigdala çocuğun hayatta kalabilmesi için onun tüm duygularını tek tek depoladığı yerdir. Bu depolama süreci basitten karmaşığa kadar uzanan birçok süreci içine alır. Örneğin çocuğunuz sevdiği bir şekeri yalarken şekere bir anda arı konsa ve çocuğunuzun dilini sokmuş olsa dilinde oluşmakta olan acı bir korku belirtisi olarak kalacak ve çocuğunuzun sonraki yıllarda yaşadığı durum karşısında arıya yaklaşmaması için uyarıcı durumunu alacaktır.” Arı geliyor” tehlike sinyalleri çocuğun beyninde yanmaya devam edecektir. Aynı zamanda şeker yiyen çocuk canının acıması ile birlikte şeker ve acı duygusunu eşleştirip amigdala nedeniyle bir daha şeker yemek istemeyebilir. Her türlü bu davranıştan kaçınma eylemi gerçekleştirebilir.(tongar,2019). Yaşamımızın ilerleyen dönemlerine değin aktif bir şekilde orta beynimiz görev halindedir. Fakat yetişkinlik döneminde yeni beynin gelişmesi ile birlikte mantıksal süreçlerde duygularımızı yönetmeyi bizlere öğretir. Çocukken yaşadığımız herhangi bir korku durumuyla artık baş edebilir hayatımızdaki herhangi bir olumsuzluk durumunda pes etmemeyi öğrenebiliriz fakat bu çocukken mümkün olabilecek bir durum değildir.
İlkel beyin ise “mağara adamı” olarak adlandırdığımız kısımdır. Asla kural dinlemeyen benmerkezci, bencil,ve kendi çıkarları doğrultsunda olan saldırgan tutumlarda bulunan kısmımızdır. En temel ve alt olan sistem olarak adlandırılır. Bu sistem aracılığı ile istemek merak, haz almak ısrar, varlığımızı koruma ve sürdürmek hayatta kalmayı sağlamak amacıyla önemli durumları gerçekleştirmiş oluruz. (Tongar., H.2019).
Anlatmak istediğim noktada bu şekilde devam etmekte çocukluk dönemi ilkel beyin sürücü koltuğundadır. Henüz yeni beynin ortada olmadığı ancak orta beynin duygusal iletilerine ilkel beynin ise anlık yanıt vermesi sonucu yeni bir kaosun olması kaçınılmaz bir durumdur. Bu durumda şu düşünülebilir. Dışarıdan düşünüldüğü zaman, Ne var yani oyuncak elinden alındı ne olacak neden hemen vuruyor bu çocuk! Gibi düşünülse de o esnada orta beyin ve ilkel beyin arasında şunlar geçiyor:
Orta betin: alarm veriyor ve diyor ki şu an bir şeyler tehlikede bu durumu devreye koymalı elinden sevdiğin oyuncak alındı üzüldün duyguların karmakarışık durumda diyerek alarm verebilmekte.
İlkel beyin: merak etme bak şimdi nasıl hallediyoruz.
Sonuç tabi ki bildiğimiz şekilde ortada ilkel beyin kendisini korumak üzere harekete geçer vurur, saldırır, ısırır, ağlar. Bahsettiğimiz şekilde tek bir amacı vardır survive !!! hayatta kalmak.
Neler yapabiliriz?
Ebeveyn olarak, İlkel beynin özelliklerini bilirsek çocuğumuza nasıl iletişim halinde olabileceğimizi ve herhangi bir sorun karşısında nasıl problem çözücü olabileceğimizi daha kolay kavrayabiliriz.
İlkel beyin merkezcidir. Kendini göstermek ve korumak ister bu durumda küçük bir çocuğa yaklaşmanın en önemli kuralı onun duygularını anladığını göstermektir. Çocuğu eleştirmeden, kırmadan, ilkel beyni korkutmadan davranışlarımızı onlara iletebilmektir.
Arkadaşlarına ne vuruyorsun sen öyle? Bu nasıl bir davranış geç şuraya deyip çocuğunuzu çekiştirip yıkıcı bir tutumda bulunursak bu durum çocuğu daha kontrolsüz hareketlere teşvik edecektir. Fakat ov bu durumda çok kızgın olduğunu görüyorum. Hadi sarılalım nefes alalım bak ben yanındayım gibi davranışlar onun duygularını anladığımızı gösterir ve amigdalanın da alarmını devre dışı bırakarak ilkel beyninin saldırılarını durdurmaya yardımcı olacaktır(Tongar.,H.2019).
İlkel beyin görseldir bu durumda en etkili yöntemlerden birisi, flash kartlar, drama etkinlikleri, eğitsel oyunlar kullanmak çocuğunuza kazandırmak istediğiniz davranışlar konusunda sorun yaşandığında size yardımcı olacaktır. Bu durum ilkel beyni eğitmek için yardımcıdır.
Yıkıcı durumlar karşısında ne yapmanız gerektiği konusunda bir plan oluşturmanız sizin işinize yarayacaktır. Gör ama ses etmeden izle kuralı, bu durum karşısında hemen müdahale etmek yerine aralarında çözme eylemini Gerçekleştirmeleri için omlara fırsat vermek daha etkilidir. Eğer anlaşmazlık yaşarlarsa, herhangi bir zorbalık hareketini durdurup kelimelerle çözmek işe yarayacaktır. Telkinde bulunulması daha sağlıklı bir süreç için güzel bir yöntemdir. Zorba davranışı kararlı ve sevecen bir şekilde durdur. Eğer bu durumda davranış hala devam etmek de ise çocuğunuzun ellerinden tutmak sarılmak dur! Komutu vermek gibi yöntemlerle davranış durdurulabilir. Böyle durumlarda şu cümle etkilidir.”kendine veya bir başkasına zarar veremezsin! DUR! Bunu yaparken kızgın olmamak çocuğu hırpalamamak oldukça önemlidir. Çocuğun bu davranışını aynı şekilde durdurma eyleminde (zorbaca) bulunursak sadece gücün var olabileceğini göstermiş oluruz bu kesinlikle doğru değildir. Son olarak da davranışı yönlendir. Bu davranış sonucunda dramatik bir şekilde davranışa göre anlatım yapılmalı bu noktada oyunun çok faydası olabilir. Saldırgan davranışta bulunan çocuklar için gücün ve yönetimin çocukta olduğu oyunlar onlara sunulabilir. Bu onlar için işe yarayabilir. Amaç çocuğun öfkesini bir oyunun içine çekmek mahsusçuktan ortaya koyduğu gücün altında ezilerek çocuğun eğlenmesine izin vermek gülme yoluyla içindeki negatif herhangi bir durumu enerjiyi boşaltması için yardımcı yöntemdir. Yastık savaşı vs.
Sevgili ebeveynler çocuklarınızla role-play yapabilir onların enerjilerini oyun yoluyla boşaltmalarını sağlayabilirsiniz. Bu esnada otoritenin sarsıldığını asla düşünmeyin çocuklarınız sizin anne baba olduğunuzu zaten biliyor oyun esansında yaptığınızın farkında olurlar. Bir şeyleri onlara kanıtlamanıza gerek yoktur oyun esansında onlara duygu ortağı olduğunuzu göstermeniz sizin için daha iyi olacaktır. Çocuğunuzun bir birey olduğunu asla unutmayın.
